گفت‌وگو با دکتر پورعباس
هفته جاری پس از اعلام نتایج کنکور کارشناسی، بسیاری از معترضان جلوی درب سازمان سنجش اعتراض کردند، هرچند دامنه این اعتراضات جلوی مجلس و کم‌کم داخل مجلس کشیده شد. اکنون با دکتر پورعباس، ریاست سازمان سنجش و آموزش کشور درباره مسائل پیش آمده به گفت‌وگو نشستیم.
تابناک: هر ساله پس از اعلام نتایج کنکور سراسری از سوی سازمان سنجش و آموزش کشور، شاهد اعتراضات داوطلبان هستیم، ولی امسال به رغم سال‌های گذشته، شاهد اعتراضات گسترده‌تر و به ویژه درباره چگونگی پذیرش
و مد نظر قرار دادن سهمیه بومی بودیم؛ علل و عوامل ایجاد این تنش‌ها را چه می‌دانید؟
پورعباس: اتفاقا اعتراضات از سال گذشته کمتر بوده است، ولی امسال این اعتراضات رسانه‌ای شده بود و همین که رسانه‌های بیگانه به این موضوع پرداختند، باید به اصل موضوع شک کرد.
عملکرد امسال ما بنا بر قانون و مصوبات شورای انقلاب فرهنگی است. این شورا فرمول گزینش دانشجو را برای سازمان سنجش بنا بر مصوبه سال 1369 معین کرده است و هر ساله تمام جزییات این مصوبه در دفترچه‌های کنکور ذکر می‌شود.
در این مصوبه مشخص شده که کشور به سه منطقه تقسیم می‌شود تا داوطلبان هر منطقه با یکدیگر رقابت کنند؛ بنابراین داوطلبان منطقه یک، هیچ‌گاه با داوطلبان منطقه‌های دیگر رقابت نکرده و مقایسه هم نمی‌شوند و به نسبت تعداد داوطلبانی که هر ساله از هر منطقه شرکت می‌کنند، به هر منطقه سهمی اختصاص داده می‌شود و این گونه نیست که ظرفیت‌های موجود تقسیم بر سه شود و هر بخش به یک منطقه اختصاص یابد.
دستورالعمل دیگری که در این مصوبه گنجانده شده، بیان می‌کند که گزینش باید بومی باشد که در آنجا نیز بوم تعریف شده است که عبارت است از بوم استان، ناحیه و قطب و طبق تعریف رشتههایی که در تمام استان‌ها وجود داشته باشد، بوم استان به شمار می‌رود و رشتههایی که در تمام استان‌ها نیست، ولی در استان‌های همجوار هست، مثلا ناحیه یک که شامل استان‌های تهران، سمنان، قم، قزوین و مرکزی است، در آن صورت آن رشته، بوم ناحیه‌ای است رشتههایی که در ناحیه نیست، سهمیه بومی آن به صورت قطبی اعمال می‌شود که هر دو یا سه ناحیه با همدیگر جمع می‌شوند و قطب را تشکیل می‌دهند و رشتههایی که در همه قطب‌ها نیست گزینش آن به صورت کشوری است. در این مصوبه ذکر شده است که حدود 80 درصد باید به بوم و 20 درصد پذیرش به سهمیه آزاد تعلق گیرد که برای اجرای این مصوبه، مصوبه‌ای دیگر را با کمک شورای انقلاب فرهنگی از تصویب گذراندیم تا بتوانیم با انعطاف بیشتری به اجرای مفاد این بخشنامه عمل کنیم. بنابراین قرار شد ظرفیت پذیرش بومی بین 70 تا 90 درصد به تناسب حوزه بومی و دیگر شرایط متغیر باشد و بر اثر توسعه آموزش عالی هر ساله یکسری از رشته‌ها از حالت قطبی به ناحیه‌ای و از ناحیه‌ای به صورت استانی تبدیل می‌شوند و امسال نیز همانند سال‌های گذشته و از این بابت هیچ فرقی با سال قبل نمی‌کند، ولی امسال دو کارمثبت داشتیم؛ از یک سو گسترش سیزده رشته در حوزه وزارت علوم و هشت رشته در حوزه وزارت بهداشت که چون تمام استان‌ها را پوشش می‌دهد به صورت استانی، سهمیه بومی لحاظ شد.
از سوی دیگر، ارتقای شمار بسیاری از رشته‌های کاردانی به سطح کارشناسی بود مثلا در حوزه وزارت بهداشت، کاردانی هوشبری شد؛ کارشناسی هوشبری که در نتیجه سال گذشته با رتبه‌های هشت تا ده هزار می‌توانستند در این کاردانی‌ها پذیرفته شوند، امسال رتبه‌ها به دو تا سه هزار کاهش یافته است؛ بنابراین مؤسساتی که داوطلبان را اشتباه راهنمایی کرده‌و به این تحولات توجه نکرده‌اند.
ما هر ساله در دفترچه، چگونگی احتساب سهمیه بومی را در جلوی رشته‌ها قید می‌کنیم، بنابراین وقتی که جلوی رشته‌ای می‌نویسیم «استانی» یعنی داوطلبان باید هشیار باشند که در صورت انتخاب این رشته در استان خود شانس قبولی آنها 70 تا 80 درصد است، ولی از استان خودشان که خارج می‌شوند، این شانس به 20 تا 30 درصد کاهش می‌یابد و این مربوط به امسال و پارسال یا این دولت و دولت گذشته نمی‌شود و به مصوبه سال 1369 شورای انقلاب فرهنگی برمی‌گردد.
حال اگر داوطلبی یک رشته را در استان خود انتخاب کند، احتمال قبولی وی نسبت به وقتی که این رشته را در یک استان دیگر انتخاب کند به شدت افزایش می‌یابد.
الان رشته‌های برق و پزشکی ناحیه‌ای هستند و تهران که محبوبیت آن بالاست، در ناحیه یک قرار دارد که بیشتر از اینکه از دیگر استان‌های این ناحیه به تهران دانشجو بیاید، از تهران به این استان‌ها دانشجو می‌رود.
مثلا رشته پزشکی دانشگاه تهران 150 نفر ظرفیت دارد که به یک 40 درصد و یک 60 درصد تفکیک می‌شود که با وجود اینکه میانگین پذیرش سهمیه رزمندگان 2 درصد است، اما در کد رشته‌های محبوب این سهمیه‌ها به طور کامل یعنی همان 40 درصد استفاده می‌شود که بقیه آن بین سه منطقه به تناسب تعداد داوطلبان، تقسیم می‌شود و سپس سهم منطقه یک به دو بخش تقسیم می‌شود: «منطقه یک بومی» و «منطقه یک غیربومی».
تابناک: در رسانه‌ها دختر خانمی را نشان می‌دادند که با رتبه 41 در علوم تجربی نتوانسته در علوم پزشکی پذیرفته شود، ولی در همان رشته فردی با رتبه هفتصد یا هشتصد، پذیرفته شده است؟
پورعباس: درست است. رتبه هجده در پزشکی تهران قبول می‌شود ولی رتبه نوزده به بالا قبول نمی‌شود.
تابناک: پزشکی تهران یک کدرشته است با 150 نفر ظرفیت. آنطور برداشت می‌شود منظور وی کل پزشکی‌های دانشگاه‌های تهران بوده است؟
پورعباس: خیر امکان ندارد. اگر وجود دارد شماره داوطلبی وی را بگویید تا ببینید چنین چیزی امکان ندارد.
رتبه 23 ناحیه یک از شهرستان اصفهان، پزشکی تهران قبول نشده است، ولی پزشکی شهید بهشتی قبول شده است.
تابناک: آخرین رتبه‌ای که داوطلبان تهرانی در این کدرشته قبول شده‌اند، چند است؟
پورعباس: سازمان سنجش با رتبه گزارش نمی‌کند، بلکه ملاک گزارش ما، نمره علمی است و آخرین نمره قبولی حدود دوازده هزار است که کل نمره 12700 تا 12800 است، ولی از سوی دیگر، برای بومی گزینه یک حداقل نمره‌ای نیز اختصاص داده‌ایم. آخرین نمره قبولی سهمیه آزاد را در نظر می‌گیریم و 85 درصد آن ملاک قبولی داوطلبان بومی همان بوم است و بنابراین در حالی که مصوبه شورای انقلاب فرهنگی ما را موظف کرده که 80 درصد گزینش دانشجویان در قالب سهیه بومی باشد، آنچه در عمل امسال رخ داد در حدود 2 درصد بوده است.
در دوره روزانه، سال گذشته در مجموع حدود 48 درصد بومی‌گزینی استانی داشته‌ایم. امسال 59 درصد شده است که این افزایش هم به علت همان 21 رشته‌ای است که در اثر توسعه آموزش عالی به صورت استانی پذیرش شده‌اند.
تابناک: در مرداد ماه، شورای انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای در راستای بومی‌گزینی دانشجویان داشته است؛ آیا این اعتراضات به دلیل اجرای این مصوبه نیست؟
پورعباس: مصوبه جدید برای بومی‌گزینی کف قرار داده و گفته است که دست‌کم باید 65 درصد از ظرفیت دانشگاه‌ها توسط دانشجویان همان بوم پر شود، بنابراین شورای انقلاب فرهنگی به خاطر اینکه مصوبه سال 1369 آن هیچ‌وقت رعایت نشده و امسال هم رعایت نشد، در مرداد مصوبه‌ای داشت مبنی بر اینکه اگر به هر دلیلی پذیرش 80 درصد داوطلبان به صورت بومی انجام نمی‌شود، از این پس نباید این پذیرش کمتر از 65 درصد باشد.
وزارتخانه برای حرکت به سمت این دستورالعمل، اقدام به گسترش رشته‌های آموزش عالی کرد، به گونه‌ای که برخی رشته‌ها در همه استان‌ها ایجاد شود و به محض ایجاد هر رشته‌ای در تمام استان‌ها، پذیرش بومی استانی بر پایه سهمیه 80 درصد صورت خواهد گرفت.
پس ما تغییری در چگونگی پذیرش انجام نمی‌دهیم، بلکه نوع گسترش آموزش عالی باعث می‌شود به طور تدریجی در چند سال به آن حداقلی که شورای انقلاب فرهنگی معین کرده، دست یابیم.
برای مثال، در حال حاضر رشته علوم پزشکی در دو استان نیست. اگر سال بعد در این دو استان هم رشته علوم پزشکی دایر شود، از آن سال پذیرش در این رشته هم به صورت استانی خواهد بود؛ بنابراین، تغییر خاصی پیش نیامده و روال سازمان سنجش، همان روندی است که از سال 1369 شورای انقلاب فرهنگی برای آن مشخص کرده است.
تابناک: پس شما مشکل را از چگونگی انتخاب رشته داوطلبان می‌دانید؟
پورعباس: بسیاری از این مطالبی که در رسانه‌ها و سایت‌ها اعلام می‌شود، جوسازی است. همین فردی که با «بی.بی.سی» مصاحبه کرده بود، در تجمع جلوی دفتر ریاست‌جمهوری هم حاضر بود؛ بنابراین او را صدا کردیم. وی که ادعا می‌کرد رتبه سیصد آورده، از او شماره داوطلبی خواستیم، گفت: ندارم. کارنامه خواستیم، نداشت اسم و مشخصات او را هم که کنترل کردیم، در سیستم اصلا وجود نداشت و متوجه شدیم که اصلا او داوطلب نبوده است.
بنابراین ما خود پیشقدم شدیم و بررسی کردیم و دیدیم از کسانی که رتبه زیر هزار کشوری در تمام گروههای آزمایشی تنها چهار نفر قبول نشده‌اند که یکی از این چهار نفر هم اصلا انتخاب رشته نکرده است. یکی دیگر از داوطلبان که رتبه 23 هم دارد، از اصفهان است.
داوطلب لرستانی هم رتبه‌ای حدود 831 کشوری بوده که پنج انتخاب کرده؛ برق شریف، مکانیک شریف، برق امیرکبیر، مکانیک امیرکبیر، کامپیوتر شریف که این فرد مسلما قبول نمی‌شود.
تابناک: خب مگر نگفتید که سهمیه‌بندی مناطق مدنظر است، پس رتبه کشوری ملاک نیست؛ رتبه منطقه‌ای باید لحاظ شود.
پورعباس: نه ما کشوری را ملاک قرار می‌دهیم، چون این ظرفیت را بخش بر سه می‌کنیم. چه فرقی می‌کند من کل ظرفیت را کشوری دارم در نظر می‌گیرم. کل ظرفیت رشتههایی که این فرد این انتخاب را کرده، نهایتا پانصد نفر است و تا 831 خیلی فاصله وجود دارد؛ منطقه‌ای هم محاسبه کنیم به همین نتیجه می‌رسیم.
این داوطلب که رشته برق انتخاب اصلی وی بوده است، چون برق به صورت ناحیه‌ای پذیرش می‌شود، عملا با انتخاب دانشگاه‌های غیر ناحیه خود، شانس قبولی خوبش را به 20 تا 30 درصد کاهش داده است، در حالی که اگر از کدرشته‌های ناحیه خود انتخاب می‌کرد، شانس قبولی وی 70 تا 80 درصد بود.
نفر بعدی با رتبه‌ای در حدود نهصد کشوری از ایلام است که با توجه به اینکه پذیرش علوم پزشکی در کل کشور سه هزار نفر است، اگر از بوم خود خارج شود، ظرفیت پذیرش و انتخاب وی به 20 درصد یعنی ششصد نفر کاهش می‌یابد و چون رشته پزشکی به صورت ناحیه‌ای پذیرش می‌شود، اگر از بوم خود پزشکی اهواز یا غیره را انتخاب می‌کرد، حتما قبول بود.
و خانمی هم با رتبه در حدود پانصد کشوری از استان کرمانشاه، رشته‌های فنی دانشگاه‌های تهران را انتخاب کرده که با توضیحات بالا، ایشان هم قبول نشده است.
تابناک: برای مثال با شرایط امسال، ترکیب قبولی‌های رشته‌ای مثل پزشکی تهران که بین داوطلبان علوم تجربی محبوبیت خاصی دارد، چگونه است؟
پورعباس: در این کدرشته 152 نفر امسال پذیرش شده‌اند که ترکیب آنان عبارت است از 37 نفر غیربومی، 25 نفر از بوم ناحیه‌ای و غیرتهرانی و نود نفر هم از استان تهران بوده‌اند.
تابناک: کیفیت دانشگاه‌های شهرهای بزرگ مثل تهران قابل مقایسه با دانشگاه‌های مناطق محروم نیست و الان می‌بینیم در یکی از محبوب‌ترین کدرشته‌های تجربی، نود نفر تهرانی پذیرفته شده‌اند.
پورعباس: ببینید، اینکه این عادلانه هست یا خیر یا عواقبی دارد در حوزه اختیارات و مسئولیت من نیست. من تنها مجری مصوبات هستم و از حرکت خویش در چهارچوب قانون دفاع می‌کنم و هجده سال است که به همین روش عمل می‌شود و اگر به نظر شما الان اجحافی می‌شود آن موقع هم می‌شده است.
تابناک: خاستگاه این مصوبه اخیر کجا بوده است؟ آیا شورای انقلاب فرهنگی در پی عدم اجرای مصوبه سال 1369 خود، این دستورالعمل جدید را به تصویب رساند یا نه وزارت علوم و بهداشت به فراخور شرایط و کار کارشناسی خود، در پی تصویب چنین مصوبه‌ای بوده است؟
پورعباس: ساز و کارها در شورای انقلاب فرهنگی و مجلس این است که از دولت می‌خواهند در مواردی، کار کارشناسی انجام دهند و طرحی پیشنهاد شود؛ بنابراین، پس از بحث و مطالعه به این نتیجه رسیدیم که با ایجاد بعضی از رشته‌ها در یک یا دو استان، سهمیه این رشته‌ها را از ناحیه‌ای به استانی یا از قطبی به استانی تغییر می‌دهیم مثلا اگر برای سال بعد رشته علوم پزشکی در دو استان ایجاد شود، پذیرش این رشته در سهمیه بومی استانی انجام خواهد شد یا همین‌طور مهندسی برق و مکانیک.
تابناک: پس طرح اخیر پیشنهاد وزارت علوم بوده است؟
پورعباس: ببینید این کارها یک کار دوطرفه است و شورای انقلاب فرهنگی از وزارت علوم می‌خواهد وزارت علوم هم کار مطالعاتی انجام داده و سپس به این شورا ارایه می‌دهد. شورا نیز آن را بررسی کرده و مواردی را که اشکال دارد،به وزارتخانه اعلام می‌کند تا ایرادها برطرف شود. دوباره به شورای انقلاب فرهنگی ارجاع داده می‌شود و در پایان چنین سیکل‌های اداری این دستورالعمل‌ها تهیه و تنظیم می‌شوند.
تابناک: با توجه به اینکه مصوبه مرداد ماه شورای عالی انقلاب فرهنگی، قرار بوده است که از سال آینده اجرایی شود، پس تنها دستورالعمل موجود همان مصوبه 1369 است؟
پورعباس: بله در بند 3ـ2 این مصوبه آورده شده که 20 درصد ظرفیت رشته‌های مربوط به بند 1ـ1 و 2ـ1 و 3ـ1 که همان سه تقسیم‌بندی استان، ناحیه و قطب است، به صورت آزاد و 80 درصد به صورت سهمیه در مناطق اختصاص یابد؛ این تنها سندی بوده که ملاک عمل سازمان سنجش و آموزش کشور در آزمون سراسری 87 قرار گرفته است و ما عملا هنوز این میزان را به سقف 80 درصد مدنظر این دستورالعمل نرسانده‌ایم و در حدود 59 درصد انجام رسیده است.
تابناک: همان گونه که شما هم اشاره نمودید، هجده سال از این مصوبه می‌گذرد و چنین به نظر می‌رسد به هر دلیل تاکنون اراده‌ای بر انجام این مصوبه وجود نداشته و وزارت علوم تمایلی به انجام آن نداشته است.
پورعباس: وزارت علوم موظف به انجام این مصوبه بوده است و انجام هم داده است و آمار امسال و سال گذشته را هم برای مقایسه به شما نشان می‌دهم.
بدیهی است همان گونه که شانس بچه‌های سیستان‌وبلوچستان برای قبولی در دانشگاه‌های تهران، کمتر از تهرانی‌هاست، شانس قبولی تهرانی‌ها هم در دانشگاه‌های سیستان‌وبلوچستان از بومی آن مناطق بسیار پایینتر است، ما اگر پذیرش دانشگاه‌ها را به سه صورت روزانه، شبانه و پیام نور تفکیک کنیم، در دوره‌های روزانه، بیشتر پذیرش‌ها استانی نیست و بخش عمده آن به صورت ناحیه‌ای است و در ناحیه که محاسبه می‌شود، حدود 80 درصد پذیرش شده است، ولی وقتی به استان تبدیل می‌شود، به 53 درصد تقلیل می‌یابد، ولی شبانه که به نظر من خود به خود مال استان است، برای شبانه که نباید دانشجویان را جابه‌جا کنیم در حدود 90 درصد بومی‌گزینی انجام می‌شود و در تمام رشته‌های پیام نور گزینش‌ها به صورت سهمیه استانی انجام می‌شود و در پایان که میانگین اینها را محاسبه می‌کنیم، حدود 70 درصد می‌شود.
تابناک: همانگونه که می‌دانید، بین کدرشته‌های روزانه دانشگاه‌های تهران و کلان‌شهرهای دیگر همچون تبریز، اصفهان، شیراز و ... با دیگر دانشگاه‌ها، تفاوت فاحشی هست؛ آیا بهتر نبود که این دانشگاه‌ها همچون شریف، شهید بهشتی، تهران، تبریز و ... به صورت ویژه و خارج از این دستورالعمل پذیرش را انجام دهند تا حق نخبگانی که از مناطق محروم در آزمون شرکت کرده‌اند، پایمال نشود؟
پورعباس: این نخبگان تماما در قالب آن 20 تا 30 درصد سهمیه آزاد در این دانشگاه‌ها پذیرفته می‌شوند.
تابناک: خب فردی با رتبه در حدود چهارصد نتوانسته در هیچ یک از انتخاب‌های مهندسی خود قبول شود؟
پورعباس: آن داوطلب هم اگر کدرشته‌های استان بومی خود را انتخاب می‌کرد، یقینا قبول می‌شد. از نظر من، نخبه کسی است که رتبه زیر صد بیاورد و رتبه‌های بالای صد نخبه به شمار نمی‌روند.
تابناک: اما بنا بر شرایط نخبگی که اعلام شده، به این صورت است که در گروههای آزمایشی ریاضی و فیزیک، رتبه‌های زیر پانصد کشوری، تجربی، رتبه‌های زیر دویست، علوم انسانی رتبه‌های زیر صد جزو نخبگان کنکوری به شمار می‌روند.
پورعباس: این چهار نفری که پذیرفته نشده‌اند، بد انتخاب رشته کرده‌اند و بد راهنمایی شده‌اند و از نظر من عضو هیأت علمی، تمامی پزشکی‌های دولتی کشور با کمی تلرانس در یک حد هستند. متأسفانه، فرهنگ جامعه به گونه‌ای هدایت شده است که همه داوطلبان اولویت‌های ادامه تحصیل خود را در دانشگاه‌های تهران می‌دانند.
سازمان سنجش و آموزش کشور در راستای رشد و تعالی خود هر ساله یکسری نوآوری‌ها انجام می‌دهد که اقدام این سازمان در هنگام انتخاب رشته، باعث دلخوری شماری از داوطلبان شد، به گونه‌ای که انتخاب رشتههایی که سال گذشته با چهار هزار تومان انجام می‌شد با پنج هزار تومان انجام می‌دادند ولی باز هم مورد اقبال عموم قرار نگرفت و متأسفانه جو را به گونه‌ای متشنج کرده‌اند که به مسئولان القا کنند که این سیستم انتخاب رشته سازمان سنجش، دچار مشکل بوده است، در حالی که حدود پانصد هزار نفر از داوطلبان برای انتخاب رشته از سازمان سنجش کمک گرفته‌اند.
تابناک: اصلا هدف از چنین مصوبه‌ای چه بوده است؟
پورعباس: من مسئول این بخش نیستم، ولی نظر کارشناسی خودم عبارت است از کاهش مهاجرت دانشجویان به شهرهای دیگر و جدا نکردن آنان از نهاد خانواده؛ هزینه‌های هنگفت ایجاد و اداره خوابگاه به گونه‌ای مانع بزرگی در گسترش آموزش عالی در کشور شده است.
بنابراین بحث بومی‌گزینی بسیار مناسب است و در همه کشورها از جمله کشور پیشرفته‌ای مثل آمریکا، شهریه دانشجویانی که خارج از ایالت محل سکونت خود ادامه تحصیل بدهند، چندین برابر وقتی است که در ایالت محل سکونت خود ادامه تحصیل دهند و یا همین طور در انگلستان.
حک شد در خاطر رها در دوشنبه 87/6/25 و ساعت 9:17 صبح | حکاکی شما()
